Elkaar ontmoeten in Turkije via Erasmus +

Elkaar ontmoeten in Turkije via Erasmus +

Als leraar in het basisonderwijs ziet en ervaart Karen dat het vaak helemaal mis gaat in de communicatie tussen ouders met een migratie achtergrond en leraar. Dat heeft grote gevolgen voor de relatie tussen ouders, leraren en is uiteindelijk schadelijk voor de kinderen. Dit fenomeen is niet een exclusief probleem voor de relatie tussen leraren en ouders met een migratie achtergrond. Er zijn meer beroepsgroepen waar professionals ervaren dat het niet makkelijk is om de patiënt, de klant, de hulpvrager te bereiken. Opvattingen over opvoeding en onderwijs, over sociale ontwikkeling, over wat kan worden verwacht blijken lang niet altijd een op een samen te vallen. EduXprss is op reis gegaan om in een andere dan de Nederlandse context te leren over die verschillen. We zijn naar Turkije gegaan met een subsidie van het EU Erasmus+ programma. Hierbij hadden wij allemaal leervragen opgesteld om te leren hoe er daar bijvoorbeeld vluchtelingen wordt omgegaan. We gingen op onderzoek in een land met een eeuwen oude multi-etnische historie.  

(Lees verder)

Mentale modellen

Nederland is in enkele decennia een land met een zeer divers samengestelde bevolking geworden. Levend en werkend in deze diversiteit ontstaan situaties waar het begrip van elkaars cultuur over en weer onvoldoende ontwikkeld is. Omdat opvattingen en  verwachtingen niet aansluiten kan dat leiden tot botsingen die niemand wil. Om iemand goed te kunnen helpen zou een andere manier van kijken en luisteren behulpzaam kunnen zijn. 

Ons waarnemen, ons denken en handelen worden gestuurd door wat Kees Vreugdenhil (1993) aanduidt als ‘subjectief concept’. Maar je vindt het ook bij Peter Senge (2000) – die noemt het ‘mentaal model’. 

De essentie in beider werk is dat ons denken, waarnemen en handelen worden bepaald door waarden, normen en geïnternaliseerde regels die we ons al dan niet bewust hebben eigen gemaakt, vanaf onze prille jeugd. We dragen in onszelf allemaal een model mee, een vereenvoudigde weergave van de complexe werkelijkheid waarmee we die werkelijkheid kunnen duiden en in die werkelijkheid kunnen handelen. We zijn gehecht aan ons model – maar dat is de ander ook. Om effectief te kunnen communiceren en vervolgens te kunnen samenwerken zullen we het model van de ander moeten begrijpen. Maar ook moeten we ons eigen model openbaar maken, laten zien wat ons drijft.

“Pas als ik uit mijn bubbel van gelijkgestemden stap wordt ik me bewust van mijn eigen identiteit en mijn beperkte blijk”, zei een van de deelnemers.

Met die intentie hebben wij in Turkije met behulp van onze partners Esenyurt Halk egitim merkezi en de Catalca halk egitim merkezi veel kunnen zien en ervaren op dit gebeid. Wij hebben tijdens onze reis gesproken met moeders bij de Volksuniversiteiten die cursist zijn, maar ook met anderen zoals docenten, schoolleiders, ouders en onderzoekers. Dat kon soms in het Engels maar meestal was een tolk nodig. Hier hebben wij veel ervaringen aan overgehouden. 

In die gesprekken bleek het mogelijk om over en weer uit te wisselen wat maakt dat men zaken daar net even anders ziet en doet dan wij als het gaat om diversiteit, opvoeding en onderwijs. Onderwijs in Turkije is een centraal gestuurd systeem en dat maakt dat in principe van elke school en onderwijsinstelling hetzelfde verwacht kan worden. Op de Volksuniversiteit of de school is de directeur de baas met de kanttekening dat hij (meestal) of zij zelf kan bepalen in welke mate docenten of ouders invloed hebben op de dagelijkse gang van zaken. In de klas is de docent de baas. Dat is anders in Nederland met zijn relatief autonome instellingen, scholen, medezeggenschapsraden, professionele statuten en mondige ouders. De Volksuniversiteiten bieden in samenwerking met gemeenten, scholen en maatschappelijke instellingen veel trainingen, cursussen en zelfs onderwijs aan studenten aan.

In dat systeem wordt het curriculum centraal vastgesteld, worden de methodes centraal ingekocht. Maar ook is er ruimte voor eigen interpretaties, vooral als het gaat om de onderlinge  verhoudingen. De volksuniversiteiten bijvoorbeeld helpen moeders  maar ook leden van vluchtelingen gezinnen om vaardigheden te ontwikkelen waarmee ze een inkomen kunnen verwerven. Dat lijkt vreemd omdat het beleid niet gericht is op integratie van vluchtelingen. Er is sprake van een ontschot systeem, waardoor de Volkuniversiteiten een goede samenwerking met scholen hebben. Een positieve bijkomstigheid hiervan is dat bijvoorbeeld de ouders van Sysrische kinderen op de school via de school van hun kind contact hebben met een Volksuniversiteit waar zij zowel taallessen als vaardigheden kunnen ontwikkelen. De scholen waarmee de Volksuniversiteit samenwerken zijn er allemaal van overtuigd dat onderwijs een belangrijk middel is om leerlingen (en hun ouders) te helpen bij het leren leven in een multiculturele samenleving. Maar ook lijkt het of men moeite heeft met de acceptatie van leerlingen en ouders met een migratie achtergrond als volwaardige leden van de Turkse samenleving. Eén leerkracht verwoordde het als volgt: “We weten dat ze blijven. Maar ooit zullen ze terug moeten.” Integratie is wellicht niet de bedoeling, maar inclusie maakt het samenleven mogelijk.

De pedagogiek wordt sterk gestuurd door de opvatting dat de onderwijsinstellingen een veilige plek moet zijn voor cursisten, leerlingen en ook voor de leerlingen die afwijken. Het typerende beeld daarvan is de gymleraar die op het schoolplein de oefeningen voordoet voor de klas. En aan zijn hand het meisje met Down dat gewoon meedoet.  Bijdragen aan de opvoeding van de leerlingen is vanzelfsprekend, ook waar het gaat om hygiëne, voeding of eenvoudige huishoudelijke taken. Verwijzen naar speciaal onderwijs is nauwelijks aan de orde, onder meer omdat het gezin heilig is en zo lang mogelijk in tact moet blijven. Via de Volksuniversiteiten hebben wij kunnen zien dat moeders en vrouwen een hele belangrijke taak hebben in de samenleving en bij de opvoeding van de kinderen. Het is dan ook mooi om te zien dat de Volksuniversiteiten veel activiteiten hebben om deze vrouwen te empoweren. Ook als dit betekent dat er outreachend gewerkt moet worden. 

Leren over onszelf door het ontmoeten van de ander

Het doel van de reis was om inzicht te krijgen in dominante opvattingen over opvoeden, opgroeien en onderwijs in een niet-Nederlandse context. Dat inzicht ontwikkelde zich gedurende de week vooral in de gesprekken onderling in de bus en in de nabespreking elke dag aan het eind van de dag, voor het diner.

Bijvoorbeeld: de ervaring dat de Turkse cultuur subtiel afwijkt van de Arabische achtergrond van de vluchtelingen. Het bespreken van opvoedingsproblemen of het in gesprek gaan met ouders met een Arabische achtergrond wordt door Turkse leerkrachten moeilijk gevonden want dat is in de Arabische cultuur niet gebruikelijk. Eén van de docenten beschreef dat het van belang is om niet met de deur in huis te vallen. Maak eerst duidelijk  wat de intentie is van het gesprek – het scheppen van betere condities die het leren bevorderen. Pas als je weet dat die intenties duidelijk zijn kun je ter zake komen en vragen wat er gedaan kan worden om  de cursist of in het geval van een samenwerkende school de leerling en hun ouders te stimuleren en te helpen. Dat kan soms veel tijd vragen maar is een voorwaarde voor succes. Die intentie moet vanaf dag 1 helder zijn – bij leerlingen zowel als ouders. Dat is niet vanzelfsprekend als je bent opgegroeid in een ander land met een andere cultuur.

Met die lessen gaat EduXprss aan de slag. We willen onze reflecties omzetten in een brochure met handelingsperspectieven voor leerkrachten en professionals die werken in een multiculturele omgeving. 

Hoe kunnen we er voor zorgen dat leerlingen en ouders zich welkom voelen. Hoe kunnen we vertrouwen geven en ontvangen? Hoe bevorderen we verbinding? Hoe stemmen we verwachtingen over en weer af? Hoe maken we onze intenties duidelijk?

De antwoorden op die vragen kunnen wellicht een steuntje in de rug voor Karen en haar collega’s zijn.

Wilt u meer weten? Neem contact op met Adem Baskaya info@eduxprss.com

 

No responses yet

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *